อ้างป้องกัน

การอ้างป้องกัน เพื่อยกเว้นความผิด

การกระทำการใดเพื่อป้องกันสิทธิของตนที่ถือว่าเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย สิทธิอันบุคคลมีอยู่นั้นต้องเป็นสิทธิที่กฎหมายรับรองและคุ้มครอง ซึ่งการกระทำนั้นก็ไม่เป็นความผิดและผู้กระทำก็ไม่ต้องรับผิดในทางอาญา

หลักเกณฑ์ของการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย

1. มีภยันตราย ซึ่งเกิดจากการประทุษร้ายอันละเมิดต่อกฎหมาย

1.1 มีภยันตราย หมายความถึง ภัยที่เป็นความเสียหายต่อชีวิต ร่างกาย เสรีภาพ ชื่อเสียง ทรัพย์สิน ซึ่งเป็นสิทธิของบุคคล

1.2 เป็นภยันตรายซึ่งเกิดจากการประทุษร้ายอันละเมิดต่อกฎหมาย หมายความว่า ผู้ก่อภยันตรายนั้นไม่มีอำนาจตามกฎหมายที่จะทำได้ หากผู้ก่อภยันตรายนั้นมีอำนาจที่จะทำได้โดยชอบด้วยกฎหมาย ผู้รับภยันตรายก็ไม่สิทธิที่จะป้องกัน

2. ภยันตรายนั้นใกล้จะถึง

การป้องกันโดยด้วยกฎหมาย จะต้องเป็นการกระทำต่อภยันตรายที่ใกล้จะถึง หากภยันตรายนั้นยังอยู่ห่างไกล ผู้ที่จะรับภัยย่อมมีหนทางที่จะขจัดปัดเป่าภยันตรายซึ่งจะเกิดขึ้นได้ เช่น ขอความช่วยเหลือจากเจ้าหน้าที่ มิใช่วิ่งเข้าไปหาภยันตรายล่วงหน้าและกระทำการป้องกันเสียก่อนที่ภัยจะมาถึงตน

ตัวอย่าง : แดงต้องการจะฆ่าดำ แดงทำท่าชักปืนขึ้นมาจะยิงดำ แม้แดงจะยังไม่ทันได้จ้องปืนเล็งไปที่ดำซึ่งถือว่าแดงยังไม่ได้ลงมือฆ่าและแดงยังไม่มีความผิดเพราะเป็นการกระทำในขั้นตระเตรียมฆ่าก็ตาม แต่ภยันตรายจากการที่แดงยิงดำ ใกล้จะถึง ตัวดำแล้ว ดำจึงมีสิทธิยิงแดงโดยอ้างป้องกันได้ แต่ถ้าแดงลงมือยิงดำแล้วแดงจะมีความผิดเพราะแดงไม่มีอำนาจยิงดำ แม้ตามข้อเท็จจริงแดงจะยังไม่ทันได้ลงมือยิงดำแล้วแดงถ้าภยันตรายนั้นใกล้จะถึงตัวดำ ดำก็ใช้สิทธิป้องกันได้ หลักดังกล่าวก็สอดคล้องกับความเป็นจริงเพราะถ้าต้องรอให้แดงลงมือยิงดำโดยการเล็งปืนไปที่ดำเสียก่อนแล้ว ก็อาจเป็นการสายเกินไปเพราะดำอาจไม่สามารถใช้สิทธิป้องกันตนเองได้ทัน

3. ผู้กระทำจำต้องกระทำเพื่อป้องกันสิทธิ ของตนเอง หรือของผู้อื่นให้พันจากภยันตรายนั้น

คำว่า “เพื่อป้องกันสิทธิ” หมายถึง กระทำโดยมีมูลเหตุจูงใจหรือเจตนาพิเศษเพื่อป้องกันสิทธิ ซึ่งเป็นมูลเหตุจูงใจในทางยกเว้นความผิด หากการกระทำนั้นขาดมูลเหตุจูงใจ ดังกล่าวแต่กระทำไปโดยมีมูลเหตุจูงใจอย่างอื่น เช่น เพื่อแก้แค้น ก็อ้างป้องกันไม่ได้ การกระทำโดยป้องกัน จะต้องเป็นการกระทำโดยเจตนา

ตัวอย่าง : แดงและคำสมัครใจเข้าวิวาทต่อสู้กัน หากแดงเพลี่ยงพล้ำจะถูกดำแทง แดงจะโต้ตอบดำด้วยการแทงดำโดยอ้างป้องกันไม่ได้ แต่ถ้าข้อเท็จจริงเป็นเรื่องว่าในระหว่างที่แดงและดำวิวาทกันนั้น ดำได้ไปก่อเหตุกับเหลือง เช่นนี้ แดงทำร้ายดำเพื่อช่วยเหลืองโดยเป็นการป้องกันสิทธิของเหลืองได้ เพราะเหลืองมีสิทธิป้องกันตนเอง การที่แดงทำร้ายดำเท่ากับแดงสวมสิทธิของเหลืองนั่นเอง แม้ว่าแดงจะไม่มีสิทธิป้องกันตนเองต่อการกระทำของดำก็ตาม

4. การกระทำโดยป้องกันสิทธินั้นไม่เกินขอบเขต

การกระทำโดยมีเจตนาพิเศษเพื่อป้องกันสิทธินั้น จะต้องเป็นการกระทำภายในขอบเขตหากเกินขอบเขตไป ก็ไม่ถือว่าเป็นการป้องโดยชอบด้วยกฎหมายนั้น 2 กรณี
1. การป้องกันเกินสมควรแก่เหตุ ประกอบด้วยหลัก 2 ประการคือ
1.1 ผู้ป้องกันได้กระทำการป้องกันสิทธิของตนเอง หรือของผู้อื่นให้พ้นภยันตรายนั้นด้วยวิถีทางน้อยที่สุดเท่าที่จำต้องกระทำ
1.2 ผู้ป้องกันได้กระทำการป้องกันโดยได้สัดส่วนกับภยันตราย
2. การป้องกันเกินกว่ากรณีแห่งการจำต้องกระทำเพื่อป้องกัน หมายความว่า เป็นการกระทำโดยมีเจตนาพิเศษเพื่อป้องกันสิทธิต่อภยันตรายที่ยังอยู่ห่างไกลหรือต่อภยันตรายที่ผ่านพ้นไปแล้ว

ผลของการป้องกันเกินขอบเขต

การป้องกันเกินขอบเขต ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันเกินสมควรแก่เหตุ หรือเกิดกว่ากรณีแห่งการจำต้องกระทำเพื่อป้องกันก็ตาม ถือว่าผู้กระทำมีความผิดเพราะผู้กระทำจะไม่มีความผิดจะต้องเป็นการป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมายเท่านั้น

อ่านบทความเพิ่มเติม คดีอาญา คลิก!

ติดต่อ ปรึกษาทนายคดีอาญาหรือ จ้างทนายคดีอาญา คลิก!

บทความกฎหมายล่าสุด

บิดาหรือมารดาที่จดทะเบียนกัน จะฟ้องขอปกครองบุตรแต่เพียงผู้เดียว ต้องหย่ากันก่อนเท่านั้นหรือไม่

บิดาหรือมารดาที่จดทะเบียนกัน จะฟ้องขอปกครองบุตรแต่เพียงผู้เดียว ต้องหย่ากันก่อนเ

อ่านเพิ่มเติม »