แม้ กฎหมายแชร์ลูกโซ่ จะไม่ได้มีชื่อเป็นเอกเทศโดยตรง แต่การกระทำลักษณะนี้ถูก “ห้อมล้อม” ด้วยหลายฉบับหลัก ดังนี้
1.ประมวลกฎหมายอาญา — ฐาน “ฉ้อโกงประชาชน”
มาตรา 343 ถ้าการหลอกลวงทำต่อ “ประชาชนทั่วไป” (เช่น โฆษณาเชิญชวน) ผู้กระทำมีโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และหากมีลักษณะหนักขึ้นตามมาตรา 342 โทษจะเพิ่มเป็นจำคุก 6 เดือน–7 ปี และปรับ 10,000–140,000 บาท
ข้อสังเกต : ความผิดนี้ไม่ได้ดูที่จำนวนผู้เสียหาย แต่ดู “เจตนาหลอกลวงต่อประชาชน” เป็นสำคัญ แม้จะมีเหยื่อรายเดียวก็เข้าองค์ประกอบได้ หากการแสดงข้อความเท็จมุ่งต่อสาธารณะ
2.พระราชกำหนดการกู้ยืมเงินที่เป็นการฉ้อโกงประชาชน พ.ศ. 2527 (พ.รก.กู้ยืมฯ)นี่คือ “อาวุธหลัก” ที่ใช้จัดการแชร์ลูกโซ่แบบระดมเงินจากสาธารณะ เพราะนิยาม “กู้ยืมเงิน” ของกฎหมายนี้กว้างมาก ครอบคลุมตั้งแต่รับฝาก รับเข้าร่วมลงทุน ไปจนถึงการโฆษณาชวนเชื่อว่าจะจ่ายผลตอบแทนในอัตราสูงผิดปกติ เป็นต้น
โดยมาตรา 4–5 กำหนดพฤติการณ์ต้องห้าม เช่น โฆษณา/ประกาศชักชวนประชาชนให้กู้ยืมหรือร่วมลงทุนโดยสัญญาว่าจะจ่ายผลตอบแทนสูงผิดปกติ หรือดำเนินการโดยไม่มีใบอนุญาตที่เกี่ยวข้อง
และมาตรา 12 กำหนดโทษจำคุก 5–10 ปี และปรับ 500,000–1,000,000 บาท และยังปรับเพิ่ม “วันละไม่เกิน 10,000 บาท” ตลอดเวลาที่ยังฝ่าฝืน
ตัวอย่าง เช่น คดี “Forex-3D” ที่ถูกดำเนินคดีตาม พ.รก.กู้ยืมฯ ควบคู่ฐานอื่น ๆ สะท้อนว่ากฎหมายนี้เป็นแกนกลางในการเอาผิดแชร์ลูกโซ่ขนาดใหญ่
3.พ.ร.บ.ขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545
กฎหมายขายตรงฯ มีบทห้ามสำคัญเพื่อกัน “ขายตรงแฝงแชร์ลูกโซ่” โดย มาตรา 19 ห้ามแผนธุรกิจที่ “ให้ผลตอบแทนจากการหาสมาชิกหรือเครือข่ายเป็นหลัก” แทนที่จะมาจากการขายสินค้าหรือบริการจริง หากฝ่าฝืนอาจถูกเพิกถอนและลงโทษตามกฎหมาย และไม่ได้รับการจดทะเบียนประกอบธุรกิจที่ชอบด้วยกฎหมาย
4.พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 – เมื่อการชวนลงทุนเกิด “ออนไลน์”
หากใช้ระบบคอมพิวเตอร์/โซเชียลโฆษณาชวนเชื่อ มาตรา 14(1) เอาผิดการนำเข้าข้อมูลเท็จ “โดยทุจริตหรือโดยหลอกลวง” จนอาจเกิดความเสียหายแก่ประชาชน โทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี ปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
5.พ.ร.ก.การประกอบธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัล พ.ศ. 2561 — กรณีระดมทุนด้วยโทเคนหรือคริปโต
หากอ้าง “โทเคนดิจิทัลหรือคริปโต” ชักชวนลงทุน ต้องดูว่ามีการ เสนอขายโทเคนต่อประชาชน หรือประกอบธุรกิจที่ต้องได้รับอนุญาตจาก ก.ล.ต. ตาม มาตรา 17 และกฎเกณฑ์ที่เกี่ยวข้อง หากฝ่าฝืนมีโทษตาม พ.ร.ก. นี้
6.กฎหมายฟอกเงิน (ปปง.) – เสี่ยง “ยึด/อายัดทรัพย์”
คดีแชร์ลูกโซ่ขนาดใหญ่ มักพ่วงความผิดฐานฟอกเงิน ทำให้ทรัพย์สินที่เกี่ยวข้องถูกยึด/อายัด ผู้เสียหายสามารถเข้าสู่กระบวนการคุ้มครองสิทธิภายใต้กฎหมายฟอกเงินได้
เช่น กรณี “ไนซ์ เดย์ ทราเวล” ศาลพิพากษาคดีฟอกเงินจากแชร์ลูกโซ่